1872’de Serez’de doğan Mehmet Parti Pehlivan’ın asıl adı Mehmet Baskak’tır.
Balkanlarda Osmanlı’ya karşı Rum, Bulgar isyanların bastırılmasında görev alan Parti
Pehlivan,aynı zamanda Milli Mücadele döneminde Manisa ve çevresinde Yunan .
İşgaline karşı koymaya çalışan “ İlk Kuvay-ı Milliyeciler” arasında da yer alır.
Parti Pehlivan fizikî yapısı itibariyle iri yarı, pala bıyıklı, sert çehreli, dik bakışlı ,
mavi gözlü bir babayiğittir. Doğum yeri olan Serez ve Usturumca şehirlerinde
sırtı yere gelmeyen bir pehlivan olarak bilinirdi. Makedonya yöresinde yenen
pehlivanın aldığı ödüle “ Parti “ denildiğinden, Mehmet Pehlivan da yaptığı
güreşleri galibiyetle sonuçlandırdığından Mehmet ismi unutulur, “ Partiyi
”(ödülü) aldığı için ismi, “ Parti Pehlivan olarak kalır.
Balkanlarda Türk ve Müslüman nüfusa yönelik baskı ve zulüm karşısında dağlara
çıkarak Rum ve Bulgar komitacılarına karşı çok büyük mücadeleler vermiştir.
Bunun üzerine evi basılmış bu baskında kıl payı kurtularak Balkanlardan bir
papaz arkadaşının yardımıyla hoca kıyafetine girerek İzmir’e giden bir gemide
Serez Çingeneleriyle yolculuk yapmıştır. Gemi İzmir’e yaklaşınca, Çingenelerin
şaşkın bakışları arasında kıyafetini değiştirerek İzmir Limanına iner. İzmir’de
Derviş Paşa ile tanışır. Derviş Paşa Parti Pehlivan’la sohbeti sonunda Parti
Pehlivan’ı yakından tanıyınca: “ İzmir’in her yerinde Rum ve Yunan kaynıyor
seni burada tanıyabilirler.” diyerek cebine bir miktar para koyarak Manisa
Belediye Başkanı Bahri Sarıtepe’ye gönderir. Bahri Sarıtepe de Parti Pehlivan’ın
fiziki yapısı itibariyle Cezaevine Gardiyan olarak görevlendirir. Manisa
Cezaevinde gardiyan olarak göreve başladıktan sonra da Emeti hanımla evlenir.
Cezaevinde Gardiyanı olarak çalışırken Manisa’nın işgali arifesinde Cemiyet-i
İslam Başkanı ve Istılah-ı Vatan kurucusu Manisa Müftüsü Âlim Efendinin (1874-
1930) cemiyetine girerek Manisa’nın kahvehanelerinde özellikle Karaköy
semtindeki kahvehanelerde halkı Yunan işgaline karşı uyarmıştır. Yunan
işgalinin hemen öncesinde de cezaevindeki mahkûmların eline silah vererek
mahkûmların başına geçip, Yunan işgal güçlerine karşı direniş komitesi
oluşturur.
15 Mayıs 1919’da İzmir, 25 Mayıs 1919’da da Yunanlıların Manisa’yı işgal
etmesinden sonra da Kuvayı Milliye’ye katılmıştır. Parti Pehlivan Demirci
Akıncıları içinde Simav, Demirci, Gördes, Sındırgı, Bigadiç, Kula, Selendi,
Salihli, Akhisar gibi çok geniş bölgelerde faaliyette bulunmuştur. Parti
Pehlivan kendi müfrezesi ile Yunan askeri kuvvetlerine cephane götüren
mühimmat yüklü treni, Alaşehir’in Killik kasabasının doğusunda havaya
uçurarak Yunan ikmal kuvvetlerine vur--kaç yapmak suretiyle büyük
zayiatlar verdirmiştir. Bergama, Akhisar, Salihli cephelerinde Yunanlılara
karşı başlangıçta Çerkez Ethem’le birlikte mücadele etmiştir. Celal Bayar’ın
tavsiyesiyle girdiği Çerkez Ethem’in müfrezleriyle Anzavur isyanının
bastırılmasında görev almıştır. Ancak daha sonra Çerkez Ethem’ın Yunan
ordusuna sığınma teklifini reddederek Demirci kaymakamı İbrahim
Ethem Bey’in kurduğu Demirci Akıncıları örgütüne katılmıştır. Akhisar
cephesinin kurulmasında etkin görev almıştır. Yine Celal Bayar’ın ifadesiyle
Parti Pehlivan müfrezesiyle bin tepeler civarında Yunan işgal kuvvetlerine
büyük zayiatlar verdirmiştir.
Gördes’te Muzaharet Bölüğü Kumandanı Molla Mehmet Efendi ile tanışan
Parti Pehlivan, daha sonra Molla Mehmet Efendi’nin kızı Hatice ile evlenerek
Molla Mehmet Efendi’ye damat olmuştur. Yine Gördes’te Halil Efe ve Halil
Efe'nin nişanlısı Makbule hanım, Balıkesirli Aslan Efe ve kızanları, Salihlili Ali Efe
(Yıldırım) ve kızanları ile tanışarak akıncılar gurubunu oluşturmuşlardır.
Akıncılar, yaklaşık dört kişiden oluşan bir bölük gibiydi. Akıncılar işgal yıllarının
ilk zamanlarında Demirci ve Gördes çevresinde bulunuyorlardı. Gördes ve
Demirci'nin de işgaliyle dağlara çekilen Akıncılar, Yunan işgali süresince tam iki
sene Bergama, Akhisar, Salihli, Kula, Gördes, Demirci, Selendi, Simav, Bigadiç,
Sındırgı arasındaki dağlarda soğuğa, kara, tipiye ve bütün olumsuz şartlara
rağmen Yunan kuvvetlerine karşı mücadele ettiler. Özellikle de Kula
çıvarlarında Yunan takviye kuvvetlerine pusu kurup gerilla taktiği ile vur- kaç
yapıp milli orduyu rahatlatmışlar, hem de o yörelerde bazı köy ve kasabalara
Yunanlıların girmesini engellemişlerdir. Bu mücadelelerde ve müsademelerde
çok yakın arkadaşlarını da kaybeden Parti Pehlivan, 1922 yılının Mayıs ayında
Sındırgı yakınlarındaki Kocayayla, Alacaatlı mevkiinde Yunan kuvvetleriyle
girdiği bir çarpışmada sağ gözünü kaybetmiştir.
Karda, kışta dur durak bilmeden 11. Müfreze komutanı olarak “ Büyük
Zafere” kadar Yunan işgaline karşı mücadelesini sürdürmüştür.
İstiklal savaşından sonra Çerkez Ethem’le birlikte olduğu gerekçesiyle
yargılanmışsa da ancak, suçsuz olduğu görülerek affedilmiş ve akabinde “
İSTİKLAL MADALYASI” ile ödüllendirilerek Hacıhaliller köyünde kendisine arsa,
tarla verilerek hakları iade edilmiştir.
Ayrıca Mustafa Kemal ile Parti Pehlivan’nın çocukluk çağlarında Selanik’
teki Rapla çiftliğinde tanıştığı ve çocukluk arkadaşı olduğu da söylenir. Nitekim
Milli Mücadeleden sonra Gazi Mustafa Kemal Paşa Akşehir ziyareti sırasında
Akşehir’de Serez’den tanıdığı Adem Ağa’nın oğulları Recep ve Mü’min efendileri
kalabalık arasında tanır ve onları yanlarına çağırarak Manisa’daki Parti
Pehlivanın yanına göndererek onlara yer göstereceğini söyler. Bu durum da
gösteriyor ki Parti Pehlivan’ın Atatürk’ün çocukluk arkadaşı olduğunu gösterir.
Milli Mücadelede Ege bölgesinin köy ve kasabalarında Yunan’a karşı arkadaşları
ve seyyareleriyle Kuvay-ı Milliye saflarında büyük mücadele veren Parti
Pehlivan 6 Ağustos 1941 yılında vefat etmiştir. Kabri, Manisa Çatal mezarlığının
hemen girişindedir.
Vefatından önce Manisa Lisesi’nin çok değerli öğretmenlerinden Çağatay
Uluçay Gazi Parti Pehlivan’ı evinde ziyaret ederek Gazi ile ilgili izlenimlerini
şöyle ifade eder: “Parti Pehlivanı evinde ziyaret ettim. Yaşı bir hayli ilerlemiş ve İstiklal
savaşında aldığı yaralardan meflüç bir haldedir. Artık Pehlivan’ın ne konuştuğu anlaşılıyor,
ve ne de hareketlerinde bir insicam vardır. Fakat Parti Pehlivan hala eski gürbüzlük ve
kahramanlık hareketlerini yüzünde taşımaktadır. Kımıldadıkça sanki bir dağ yerinden
oynuyor, söz söyledikçe sanki Parti’nin meşhur naraları dağlar arasında çınlıyor gibi
oluyordu. Vakaları anlatırken heyecana kapılıyor, tekrar o sahneleri ve hayatı
yaşadığından, esasen dönmeyen dili hiç söz söyleyemiyor ve fenalıklar geçirmeğe
başlıyordu. İstiklal savaşında kaybettiği ve yerine yaptırdığı takma gözü, sırtında,
yüzünde ve vücudunun her tarafında bir sürü yaraları vardı. Parti Pehlivan sanki İstiklal
Savaşı’nı ve Türk Milleti’nin bu harpte gösterdiği cesaret ve inancı karşımda yaşatıyor
gibiydi.”
Mehmet Parti Pehlivan yiğit bir İstiklâl Savaşı Gazisidir. Manisa'da mukim
Baskak, Pazarlıoğlu, ve Özaltın soy ismini taşıyan aileler, Gazi Parti Pehlivan’ın
ailesinin devamıdırlar.
Tevfik Balyalı, Müftü Âlim Efendi, Gardiyan Parti Pehlivan Yunan
işgalinde Manisa’da öne çıkan yiğit vatanperverlerimizdendir. Ruhları şad olsun.
www.kadirkeskin.net
Not: Kaynak:” Bir Kuvay-ı Milliyeci Parti Pehlivan- Bünyamın Arası
Yorumlar
Kalan Karakter: