Tokat yazmacılığı İzmir’de üç kadınla hayat buluyor

Osmanlı dönemine kadar uzanan yaklaşık 600–700 yıllık Tokat yazmacılığı sanatı, İzmir’de üç kadın sanatçının girişimiyle yeniden hayat buluyor. Emekli bankacı ve Tokat baskı ustası Emel Ardahanlı’nın öncülüğünde hazırlanan sergi, geleneksel el baskısı tekniklerinin nakışla birleştiği, geçmişle bugünü buluşturan geniş bir seçki sunuyor. Sergi, hem Tokat’ın köklü yazma geleneğini hem de İzmir’in tarihsel baskı kültürünü günümüze taşıma hedefiyle kurgulandı.

İzmir doğumlu olan ancak 50 yıldır Tokat’ta yaşayan Emel Ardahanlı, bankacılık kariyerinin ardından yazmacılıkla tanıştı. Ardahanlı, Tokat’ta ustası Atıf Arpacıoğlu’nun yanında bu sanatı öğrenerek yaklaşık 30 yıldır Tokat baskı ustası olarak üretim yaptığını dile getiriyor. Yedi kuşaktır yazmacılıkla uğraşan Yazmacıoğlu ailesinin dördüncü kuşak temsilcisi olduğunu belirten Ardahanlı, ustasından devraldığı geleneği İzmir’de yeni kuşaklara aktarmayı amaçladığını ifade ediyor.

Tokat yazmacılığının kökleri Osmanlı idari yapısı ve dönemin güçlü zanaatkâr geleneğine dayanıyor. Tokat, bugün de yazmacılık denince akla gelen ilk merkezlerden biri olmayı sürdürüyor. Öte yandan İzmir’in de tarih boyunca önemli bir baskı merkezi olduğu biliniyor. Kentin Basmane semtinin adının, bir dönem bölgede faaliyet gösteren yoğun baskı atölyelerinden geldiği hatırlatılıyor. O yıllarda kadınların kendi seçtikleri kalıplarla kumaşlara baskı yaptırıp bu kumaşları nakışla işledikleri aktarılırken, tekstil sektöründeki dönüşümle birlikte atölyelerin kapandığı ve bu kültürün büyük ölçüde kaybolduğu ifade ediliyor.

İzmir’de Tokat yazmacılığını yaşatmaya çalışan ekipte Emel Ardahanlı’nın yanı sıra nakış eğitmenleri Esen Hanım ve Figen Hanım yer alıyor. Ardahanlı geleneksel elde oyulmuş ağaç kalıplarla kumaşlara Tokat baskısı uygularken, ekip arkadaşları bu motifleri el emeği nakışlarla işleyerek eserleri tamamlıyor. Böylece üç kadın sanatçı, hem üretim yapan hem de bu kadim zanaatı atölye ve sergi çalışmalarıyla genç kuşaklara tanıtan bir rol üstleniyor.

Yaklaşık 60 eserin yer aldığı sergi, klasik Tokat yazmaları ile modern desen yorumlarını bir araya getiriyor. Serginin dikkat çeken bölümlerinden biri de İzmir’in eski fotoğraflarının, Tokat baskı tekniği ve nakışla yeniden yorumlandığı özel çalışma oluyor. Bu sayede hem kentin hafızasını yansıtan görseller yeni bir estetikle sunuluyor hem de yazmacılığın güncel sanatla kurduğu bağ ortaya konuyor.

Sergi, 15 Aralık’a kadar Karataş’ta bulunan İzmir Cumhuriyet Eğitim Müzesi’nde ziyaret edilebilecek. Etkinlik kapsamında, geleneksel elde oyulmuş kalıplarla uygulamalı kısa atölye çalışmalarının da yapıldığı belirtiliyor. Tokat yazmacılığının İzmir’de yeniden görünür olmasını sağlayan bu çalışma, hem kültürel mirasın korunması hem de kadın emeğinin sanat yoluyla görünür kılınması açısından önemli bir örnek olarak öne çıkıyor.